Uitzending op Omrop Fryslân

Een jaar wachten op psychologische zorg: “Dat is heel naar en doet zeer”

De wachtlijsten bij ggz-instellingen zijn lang. Ook bij de psychologen en psychiaters van KieN in Sneek. Daar staan nu meer dan honderd volwassenen op de wachtlijst, die meer dan een jaar moeten wachten op een behandeling.

“Wij moeten tegen mensen zeggen dat we geen budget hebben om ze aan te nemen.” Het is een vreemde situatie voor Elbert-Jaap Schipper. Hij is psychiater en directeur zorg bij KieN. Er melden zich genoeg potentiële werknemers aan om de lange wachtlijsten weg te werken, maar er is geen geld beschikbaar om het uit te voeren.

Je leest de dossiers en het zijn schrijnende verhalen.

Elbert-Jaap Schipper, psychiater

En dus zit er voor Schipper momenteel niets anders op dan mensen naar de wachtlijst verwijzen. “Dat is vreselijk om te doen. Het gaat om mensen met complexe problematiek. Dat zijn mensen die vaak al ergens anders zijn geweest en daar niet de behandeling hebben gekregen die ze nodig hebben. Je leest de dossiers en het zijn schrijnende verhalen. Het is echt heel naar en het doet zeer om ze een jaar lang te laten wachten.”

De mensen die zich melden, zijn juist mensen die denken dat er eindelijk licht aan het eind van de tunnel is. “Nu is het inmiddels wel bekend dat we een wachtlijst hebben. Ze horen het vaak al meteen van de huisarts, maar toch kiezen ze ervoor om bij ons op de wachtlijst te komen. Het spreekt ze aan wat we kunnen bieden, dus dan maar dat jaar wachten.”

Van der Wall en Schipper maken zich vooral zorgen om jongeren tussen de 18 en 25 jaar op de wachtlijst. Die worden meegeteld als volwassenen.

Schipper: “Het probleem is dat zij nog in een heel belangrijke fase van hun leven zitten. Op allerlei manieren ben je je dan aan het ontwikkelen. Als het dan misgaat, heeft dat gevolgen voor de rest van je leven. Als je dan mensen op het goede spoor kunt zetten, hebben ze daar profijt van gedurende de rest van hun leven.”

Uit onderzoek blijkt ook dat in die jaren de meeste mentale problemen ontstaan. Toch kunnen de jongeren niet zomaar voorrang krijgen. “Het wordt heel lastig als je moet beslissen wie je voor laat gaan. Dan krijg je zeer ingewikkelde discussies over wat nu ernstiger is en wie het eerst zorg nodig heeft.”

Drie oplossingen
Binnenkort komen een Tweede Kamerlid en drie leden van Provinciale Staten op werkbezoek bij KieN in Sneek. Van der Wall wil dan graag drie mogelijke oplossingen bespreken met de politici:

1. Meer budget voor jongeren van 18-25.
"Dat is een goede investering in onze samenleving. Dat zijn de mensen die de toekomst hebben. Zij moeten als losse doelgroep gezien worden, aangezien ze in die belangrijke ontwikkelfase zitten."

2. Meer vertrouwen in de zorgprofessionals.
"Het beleid komt nu meer voort uit wantrouwen. Minder regels, want nu wordt vaak achter een bureau besloten hoeveel zorg iemand nodig heeft. Ik heb nog nooit iemand behandeld die het niet nodig heeft. Dat doet niemand. Misschien een enkeling, maar daar moet je geen regels op baseren."

3. De budgetten opnieuw verdelen.
"Koppel het budget aan de mensen zelf, zodat mensen zelf kunnen bepalen welke zorg ze waar willen. Koppel het dus los van de instanties en laat de zorgnemer bepalen."

Bron: Omrop Fryslân Casper Slotboom

Wachtlijsten door verkeerde budget-verdeling

Januari 2023

Verzekerde kiest anders dan zorgverzekeraar

GGZ aanbieders sluiten contracten met zorgverzekeraars. Daarin staan afspraken over de zorg die de aanbieder levert en over de betaling door de verzekeraar. De zorgverzekeraar bepaalt het budget
voor elke aanbieder. De zorgverzekeraar denkt te handelen vanuit de wensen van de verzekerde
cliënten die hulp zoeken. De praktijk is vaak anders: de verzekerde cliënt wil behandeling bij een GGZ
aanbieder, maar de zorgverzekeraar heeft onvoldoende budgetruimte gemaakt voor die aanbieder. Dit gebeurt momenteel bij BuurtzorgT. Ook bij KieN hebben wij al lange tijd een cliëntenstop voor verzekerden van de koepels VGZ en Zilveren Kruis. We hebben wel voldoende en goed geschoold personeel om behandelingen uit te voeren, maar te weinig budget.

Er zijn aanbieders, vooral grote GGZ instellingen, die budgetruimte over houden. Dit komt doordat cliënten kiezen voor andere zorgaanbieders en doordat grote GGZ instellingen steeds meer moeite hebben om voldoende medewerkers te behouden. Ondertussen houden de grote GGZ instellingen hun historisch opgebouwde budgetten. Er is dus wel budget, maar bij de verkeerde aanbieder. Zo ontstaan wachtlijsten en houden zorgverzekeraars elk jaar geld over, geld dat ze niet besteden aan zorg voor mensen die het hard nodig hebben.

Hoe dan wel

Voor passende, effectieve zorg is het belangrijk dat cliënten zelf kunnen kiezen. Dat gebeurt nu te weinig, doordat de zorgverzekeraar bepaalt welke zorg beschikbaar is en door welke zorgaanbieder die geleverd mag worden. Een verzekeraar is primair uit op het mijden van risico’s en niet op het realiseren van de beste zorg.

Verzekerden zijn de financiers van de zorg. Ze moeten zelf een zorgaanbieder kunnen kiezen en daar gaat het budget dan naar toe. Hiervoor is verandering nodig van het huidige stelsel waarin de zorgverzekeraar de macht heeft.

Tarieven kloppen wel

Nieuwe bekostiging

Begin 2022 is het Zorg Prestatie Model (ZPM) ingevoerd in de GGZ voor volwassenen. Het geeft minder administratieve lasten en beloont effectieve zorg. Dat is zorg met veel directe behandeltijd voor de cliënt, uitgevoerd door professionals met een hoge mate van deskundigheid. We werken nu bijna een jaar met het ZPM. Bij veel grote GGZ aanbieders die net als wij hulp bieden aan mensen met ernstige psychiatrische problematiek zijn de tarieven gedaald. Daar besteden professionals minder tijd aan direct cliëntencontact en is het opleidingsniveau van de medewerkers lager.

Voor veel behandeltrajecten bij KieN zijn de tarieven nauwelijks veranderd in vergelijking met de DBC financiering. De tarieven voor outreachende behandelingen van KieN VIP (grotendeels uitgevoerd in de leefomgeving van de cliënt) zijn gestegen. Bij KieN bieden we vooral hulp aan mensen met ernstige, complexe problematiek. We hebben al vanaf de start een hoog percentage directe behandeltijd en deskundige professionals.

Wat nu?

Je zou zeggen, het verloopt volgens plan. Effectieve zorg wordt beloond, dat was de bedoeling. Zorgverzekeraars spelen quitte, doordat ze meer betalen aan instellingen met effectieve zorg en minder aan aanbieders met ineffectieve zorg. Nou, het dreigt toch anders te gaan. De instellingen met lagere tarieven voeren een stevige campagne. Ze beweren dat het ZPM niet deugt, dat het aangepast moet worden. Hun ineffectieve werkwijze, met veel indirecte tijd en relatief lage deskundigheid, levert te weinig geld op. Dat was toch de bedoeling? Toch zien wij aankomen dat zorgverzekeraars grote GGZ instellingen gaan compenseren. Met het geld dat eigenlijk naar de effectieve aanbieders toe zou moeten gaan.

Oproep

Wij roepen alle partijen op om het ZPM uit te voeren zoals het bedoeld is. En daarbij de tarifering toe te passen die er uit voortvloeit. Dit betekent een hogere trajectprijs en verhoging van het budget voor aanbieders die efficiënt werken, en een lagere trajectprijs en verlaging van het budget voor aanbieders met een inefficiënte werkwijze. Zodat het ZPM doet waar het voor bedoeld was: hoogwaardige, efficiënte zorg stimuleren.

De directie van KieN:

Hanneke Verwegen | algemeen directeur

Nynke Boonstra | verpleegkundig specialist en directeur zorg

Charlotte van der Wall | klinisch psycholoog en directeur

Elbert-Jaap Schipper | zorg psychiater en directeur zorg

Persbericht – 02-12-2020

Het team Vroegtijdige Interventie bij Psychose (VIP) van GGZ Friesland treedt in dienst bij KieN, aanbieder van specialistische GGZ voor jongeren en volwassenen in Friesland. Het doel: specialistische hulp en behandeling bij psychose voor Friesland behouden.

“Met onze overstap garanderen we dat we onze huidige én toekomstige cliënten de best mogelijke zorg kunnen blijven geven”, aldus Nynke Boonstra, hoofd van het VIP-team. “De samenstelling van het team en onze werkwijze blijven gelijk. Ook bij KieN hebben we voor hulp bij een psychose géén wachtlijst. Vanaf 1 januari 2021 kunnen nieuwe cliënten en zorgprofessionals met vragen en aanmeldingen bij KieN VIP terecht.

“Aanleiding voor het team om gezamenlijk bij KieN in dienst te treden is de beslissing van GGZ Friesland om haar zorg regionaal te organiseren. Dit heeft tot gevolg dat specialistische teams, waaronder het team Vroegtijdige Interventie bij Psychose (VIP), worden opgeheven. De professionals worden ondergebracht bij generieke behandelteams.

“De wens om GGZ-zorg dichterbij cliënten te organiseren, juich ik natuurlijk toe”, zegt Boonstra. “Maar niet als daarmee waardevolle kennis en expertise over een zeer kwetsbare cliëntengroep verloren gaan. Dat is wat er met het opheffen van het VIP-team dreigt te gebeuren.

“In 2008 nam Boonstra, verpleegkundig specialist GGZ en lector Zorg en Innovatie in de psychiatrie aan NHL Stenden, bij GGZ Friesland het initiatief om (op basis van inzichten uit haar proefschrift) VIP-zorg op te zetten: hoog-specialistische hulp voor mensen die een psychose doormaken. In Friesland gaat het jaarlijks om zo’n 200 nieuwe cliënten.

“We hebben onze deuren met liefde voor het VIP-team opengezet”, zeggen psychiater Elbert-Jaap Schipper en klinisch psycholoog Charlotte van der Wall, mede-oprichters en directeuren zorg bij KieN. “Inhoudelijk sluit hun aanpak naadloos aan op onze werkwijze: persoonlijk, open en op maat.” Samen met algemeen directeur Hanneke Verwegen richtten Schipper en Van der Wall drie jaar geleden KieN op, met als doel de geestelijke gezondheidszorg anders te organiseren. Begrijpelijk, kleinschalig en met cliënten aan het roer. “Zij zijn de expert van zichzelf. Wij brengen onze kennis en ervaring in om ze verder te helpen.

“Nynke Boonstra, die directeur van KieN VIP wordt, doet al twintig jaar onderzoek naar het verbeteren van zorg voor mensen met een psychosegevoeligheid. Ze maakt ook onderdeel uit van de landelijke werkgroep, die de behandelrichtlijnen hierover opstelt.

“Als iemand psychotische klachten krijgt, is het belangrijk om hem zo snel mogelijk specialistische hulp-op-maat te geven”, benadrukt ze. “Hoe eerder je daarmee start, hoe groter de kans dat hij de draad snel weer kan oppakken. En hoe kleiner het risico dat hij later terugvalt. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat VIP-teams — dus teams die alléén cliënten met een psychose behandelen — effectiever zijn dan teams die cliënten met verschillende stoornissen behandelen. Dat heeft onder andere te maken met de intensiteit van de aanpak en met het multidisciplinaire behandelteam dat erbij betrokken is.”

Het VIP-team, bestaande uit psychiaters, GZ-psychologen, verpleegkundig specialisten, sociaal psychiatrisch verpleegkundigen, casemanagers, trajectbegeleiders en systeemtherapeuten, kijkt ernaar uit om vanaf komend jaar de zorg voor bestaande en nieuwe cliënten voort te zetten bij KieN.

Noot voor de redactie

Meer weten? Kijk op kien.nu/vip. Voor aanvullende informatie en interviewverzoeken kun je contact opnemen met Marte van Santen, communicatieadviseur bij KieN: 06 – 41 208 008 / marte@kien.nu.